Historia

Gmina Wiskitki została utworzona w powiecie grodzisko-mazowieckim w dniu 1 grudnia 1972 r. Położona jest w zachodniej części województwa mazowieckiego w powiecie żyrardowskim. Pierwsza wzmianka o Wiskitkach pochodzi z 1221 r. Nazwa „miasto Wiskitki” została użyta po raz pierwszy w 1349 r. Wiskitki prawa miejskie otrzymały w XIV w., a utraciły w XVI. Odzyskanie statusu miejskiego nastąpiło po ożywieniu gospodarczym w 1595 r. Rozkwit trwał do wojny ze Szwecją. Podczas „potopu szwedzkiego” i wojny północnej w latach 1700-1721 miasto zostało zniszczone. Mimo odbudowy w XVII i XVIII w. Wiskitki nie odzyskały dawnego znaczenia. W 1869 r. władze carskie na mocy ukazu pozbawiły Wiskitki praw miejskich. Z początkiem II wojny światowej miejscowość utraciła swoją samodzielność administracyjną poprzez utworzenie Gminy Żyrardów – Wiskitki.

Dzieje Wiskitek rozpoczynają się w 1221 r., w dokumentach z 1297 r. Występują pod nazwą Wyskyth. Są jednym z najstarszych miast na Mazowszu, posiadającym prawa miejskie od 1349 r. Zawiązkiem osady był dworek książąt mazowieckich wybudowany w puszczy wiskickiej nad rzeką Pisią (Radziejówką). W Wiskitkach urzędował książę Konrad Mazowiecki wraz z rodziną, bywał również czterokrotnie król Władysław Jagiełło, który polował tu na tury. Do wiskickiego dworu i puszczy przybywali także inni królowie polscy: Kazimierz Jagiellończyk, Jan Olbracht, Zygmunt August i Stefan Batory. Z nieznanych bliżej przyczyn nie zdołały Wiskitki utrzymać się dłużej jako miasto i w XVI w. Utraciły prawa miejskie. Upadek Wiskitek związany jest prawdopodobnie z jakąś klęską, być może zaraza wyludniła miejscowość. Ponownie odzyskują prawa miejskie w 1595 r. W tym też roku Zygmunt III nadał miastu herb przedstawiający głowę tura czarnego na czerwonym tle, nad głową zawieszony topór ze złotym trzonkiem, ostrzem dotykającym głowy między rogami. Głowa tura w herbie miasta symbolizowała ówczesny dla tej części Mazowsza stan, który przysporzył sławy Wiskitkom.

Wiek XIX przynosi trzy wydarzenia o dużym znaczeniu dla losów Wiskitek. Są nimi: wybudowanie kolei warszawsko-wiedeńskiej, założenie Żyrardowa, i wybudowanie drogi bitej Wiskitki – Żyrardów. Lata 1918-1939 były dla Wiskitek okresem ważnych przemian. W wyniku dokonującego się od lat procesu podporządkowania się silniejszemu organizmowi miejskiemu – Żyrardowowi, Wiskitki spadły do roli ośrodka gminnego, natomiast Żyrardów przejął podstawowe funkcje administracyjne oraz lokalnego centrum rzemiosła i handlu. W 1939 r utworzono gminę Żyrardów – Wiskitki. Tym samym Wiskitki utraciły ostatni atrybut samodzielności prawno-administracyjnej. Jednocześnie miejscowość ta była niezbędnym uzupełnieniem dla Żyrardowa, dawała mu namiastkę ciągłości historycznej.

W latach II wojny światowej nastąpił drastyczny spadek liczby ludności, gdyż po wojnie Wiskitki liczyły zaledwie ok. 50% stanu przedwojennego. W miasteczku zamarł handel i rzemiosło. W tym miejscu warto nadmienic o społeczności żydowskiej, która w Wiskitkach obecna była od XVIII w. Żydzi przybywali tu głównie na dwudniowe jarmarki. Najintensywniejszy rozwój społeczności żydowskiej w Wiskitkach przypadał na XIX w. i był związany z rozwojem fabryki wyrobów lnianych i pobliskiego miasta Żyrardowa. W pierwszych latach Królestwa Polskiego dzięki rozwojowi sukiennictwa, Wiskitki poczęto nazywać miastem fabrycznym. Władze starały się również podtrzymać dotychczasową rolę Wiskitek jako osady targowej. W latach 70. i 80. XIX w. okolicę zamieszkiwało 1600 Żydów i stanowili oni prawe 50% ludności Wiskitek. Głównym zajęciem Żydów wiskickich było rzemiosło i handel (przede wszystkim mięsem wołowym i wełną), a także prowadzenie gorzelni. W 1847 r. w miejscowym szpitaliku rozpoczął praktykę młodszy felczer Hersz Gips. W 1940 r. Niemcy utworzyli we wsi getto, w którym osiedlono prawie 2 tysiące osób, także z innych miejscowości: Łodzi, Płocka, Poznania i Zgierza. Likwidacja getta nastąpiła w lutym 1941 roku. Niemal wszyscy Żydzi wywiezieni do Warszawy zostali później zamordowani w Treblince. W Wiskitkach znajdowały się jatki rzeźniczo- piekarskie, synagoga, cheder oraz cmentarz. Synagoga została zdewastowana w czasie II wojny światowej, pozostał po niej plac przy ulicy Strażackiej. W Wiskitkach odnajdziemy również kirkut liczący ponad 80 macew.

Zgodnie z nowym podziałem administracyjnym, z dniem 1 stycznia 1973 r. Wiskitki stały się siedzibą Urzędu Gminy, obejmującego swym zasięgiem także Guzów, Franciszków i Miedniewice. Gmina Wiskitki jako samodzielna jednostka administracyjna została utworzona w powiecie grodzisko-mazowieckim uchwałą Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie Nr XX/93/72 z dnia 1 grudnia 1972 r. W 1975 r. miejscowość znalazła się w województwie skierniewickim. Rok później, podczas poświęcenia kaplicy Łubieńskich i Sobańskich gościł tu kardynał Stefan Wyszyński. Na terenie gminy Wiskitki znajdują się liczne zabytki.

Z dniem 1 stycznia 2021 roku Wiskitki odzyskały prawa miejskie. Na skutek tego doszło do zmian administracyjnych a Gmina Wiskitki przekształciła się w Miasto i Gminę Wiskitki. Zmiany dotyczyły również stanowiska Wójta, który stał się Burmistrzem Miasta i Gminy Wiskitki.

Skip to content